BaÄŸdat
Irak’ta Ekim 2019’da uzun yıllardır süren olumsuzluklar ve kötü düzene karşı patlak veren geniÅŸ halk protestoları sonrası Adil Abdulmehdi baÅŸkanlığındaki hükümet istifa etmek zorunda kalmıştı. Irak Ä°stihbarat Servisi BaÅŸkanı Mustafa el-Kazımi liderliÄŸinde kurulan hükümet ise göstericilerin talepleri doÄŸrultusunda erken seçimlerin 10 Ekim tarihinde yapılacağı kararı almıştı.
Irak’ta 167 siyasi parti ve oluÅŸuma baÄŸlı 3 bin 249 aday bu seçimlerde yarışıyor. Söz konusu adayların 951’i kadınlardan oluÅŸuyor. 789’u bağımsızlardan oluÅŸan adayların geri kalanı ise siyasi parti ve koalisyonlar içerisinde yarışa katılıyor.
Ülkedeki seçim blokları
Eski Bakan ve Ä°ran’a yakın Bedir Örgütü lideri Hadi Amiri liderliÄŸindeki Fetih Koalisyonu en büyük Åžii siyasi güç olarak seçime katılırken, eski BaÅŸbakanlardan Nuri Maliki’nin başını çektiÄŸi Kanun Devleti Koalisyonu da bu seçimlerde yarışa giren diÄŸer bir Åžii yapı. Åžii siyasi ve dini lider Ammar Hekim ve eski BaÅŸbakan Haydar Ä°badi liderliÄŸinde kurulan “Ulusal Devlet Güçleri” adlı koalisyon da üçüncü Åžii siyasi yapı olarak seçimlerde boy gösteriyor.
Sadr Hareketi lideri Mukteda Sadr’a baÄŸlı “Sadr Grubu” adlı seçim bloku da seçimlere katılan diÄŸer büyük Åžii grup olarak biliniyor.
Sünniler ise iki büyük ayrı seçim koalisyonuyla seçimlere hazırlanıyor. Bunların ilki Meclis BaÅŸkanı Muhammed Halbusi’nin başında olduÄŸu Takaddum (Ä°lerlemek) Koalisyonu diÄŸeri de Sünni iÅŸ adamı ve siyasetçi Hamis Hançer’in liderliÄŸini yaptığı Azim Koalisyonu.
Kürt siyasi hareketine önderlik eden partilerden Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) tek başına seçime girerken, ikinci güçlü Kürt partisi Kürdistan Yurtseverler Birliği ise Goran Hareketi ile ittifak oluşturarak seçime katılma kararı aldı.
Türkmenler de, ilk defa tüm siyasi partilerin katılımıyla tek seçim ittifakıyla 10 Ekim seçimlerine katılıyor.
BaÅŸkent BaÄŸdat’ın sokakları seçim adaylarının posterleriyle donatılmış durumda. Ãœlkenin diÄŸer kentlerinde de benzer durum söz konusu. Eski seçimlerin aksine bu seçimlerde seçim propagandası 3 ay önce baÅŸlatıldı.
Yeni seçim yasasına göre, eskiden 18 olan seçim bölgesi 83’e çıkarıldı. Bu durumun bağımsız adayların önünü açması bekleniyor.
Bu seçimlerde uluslararası gözlemciler de yer alacak. Avrupa BirliÄŸi’nden yapılan açıklamada, Irak Yüksek Seçim KomiserliÄŸi’nin talebi üzerine ülkeye seçimleri izlemek için heyet gönderileceÄŸi bildirildi.
YoÄŸun halk protestolarının baskısı sonucu alınan erken seçim kararının ülkedeki olumsuz havayı deÄŸiÅŸtirip deÄŸiÅŸtiremeyeceÄŸi kestirilmese de, uzmanlar bunun “güvenli seçim ortamı ve ÅŸeffaf bir seçimle” mümkün olabileceÄŸinin üzerinde duruyor.
“Seçimler ÅŸeffaf olursa deÄŸiÅŸimin temel yapı taşını oluÅŸturabilir”
Iraklı gazeteci ve siyasi analist Mustafa Sadun, “Bu seçimlerle mevcut siyasi haritanın deÄŸiÅŸeceÄŸini söylemek zor ancak bu seçimler ÅŸaibeden uzak ÅŸeffaf ÅŸekilde gerçekleÅŸtirilirse deÄŸiÅŸimin temel yapı taşını oluÅŸturabilir ve eskisinden farklı bir parlamento yapısı ve hükümet meydana getirebilir.” deÄŸerlendirmesi yaptı.
Irak’ta 2003 sonrası yapılan tüm seçimlerin kendine özgü güvenlik atmosferi olduÄŸunu dile getiren Sadun, bu seçimlerin hem “erken seçim” özelliÄŸi taşıdığı hem de halk kızgınlığının zirvede olduÄŸu ve geçiÅŸ hükümetinin bulunduÄŸu hassas bir ortamda yapılacağına dikkati çekti.
Sadun, “Geleneksel siyasi partiler arasında ciddi bir çekiÅŸme ve rekabet yaÅŸanıyor ve buna karşılık genç siyasi hareketler de ilk defa seçimlere katılacak.” diyerek, deÄŸerlendirmesini şöyle sürdürdü:
“Bu seçimler belki de Irak’ın gelecek 8 ile 12 yılının siyasi haritasını oluÅŸturacak. Bu da ülkede nisbi de olsa istikrarı saÄŸlayabilir.”
"Seçimler, siyasetteki tıkanıklığı giderebilir"
Siyasi analist Ali Mumtaz da, Irak'ta siyasetin tıkandığını ifade ederek, "Bu seçimler, siyasetteki tıkanıklığı giderebilir. Sairun ve Fetih Koalisyonu Adil Abdulmehdi hükümeti (2018) gibi zayıf bir hükümet oluşturmuştu. Yeni seçim yasası göz önünde bulundurulduğunda bu seçimlerle güçlü bir hükümet ve parlamento oluşabilir. Yargı erkinde de önemli değişiklikler yaşanabilir." şeklinde konuştu.
"Irak, herkese kapalı sadece İran'a açık bir ülkeydi." ifadesini kullanan Mumtaz, Irak'ın seçimler sonrası oluşacak siyasi dengeyle ekonomik, siyasi ve ticari cazibe merkezi ve farklı güçler için buluşma noktasına dönüşebileceğini savundu.
“GeniÅŸ katılım olmazsa siyasi denklemin deÄŸiÅŸmesi zor”
Irak Türkmen Cephesi (ITC) BaÅŸkanı Hasan Turan da, “Seçimler anayasal süresinden önce ekim gösterilerinin baskısı sonucu gerçekleÅŸtirilecek. Yeni hükümet kurulma mekanizmasında deÄŸiÅŸiklik yapılması bekleniyor. Ancak seçime ciddi bir katılım olmazsa siyasi denklemin deÄŸiÅŸeceÄŸini sanmıyorum. Somut sonuçlar isteniyorsa geniÅŸ katılım gerekli ki, Irak’ta siyasi, iktisadi, güvenlik ve idari düzeyde deÄŸiÅŸiklikler yapabilen güçlü hükümet ortaya çıksın.” deÄŸerlendirmesi yaptı.
Bu seçimlere “erken seçim” olması nedeniyle daha fazla siyasi anlam yüklendiÄŸine dikkati çeken Turan, bu seçimlerde öncekilerden farklı olarak kapalı liste deÄŸil, ferdi adaylık söz konusu olduÄŸunu ve bunun hem olumlu hem de olumsuz yanlarının bulunduÄŸunu kaydetti.
Hasan Turan, sözlerini şöyle sürdürdü:
“ITC olarak kapalı liste seçim sisteminin Irak için daha uygun olacağı düşüncesindeyiz ancak ferdi adaylık yasası hızlı ÅŸekilde meclisten geçirildi. Seçim dairesinin de 18’den 83’e çıkarılmasının Irak siyasetinde coÄŸrafi ve aÅŸiret yapılanmasına dayalı yeni nüfuz alanları oluÅŸacak bu da Irak için iyi bir durum deÄŸil. Irak’ta çetrefilli bir durum söz konusu. ABD’nin Afganistan’dan sürpriz ÅŸekilde çekilmesinin bölgeye ve özel olarak Irak’a etkileri olacaktır. Mevcut siyasi güçler ve siyasi liderler arasında bir uzlaşı gerekli çünkü halen bu güçler Irak’ın içinden geçtiÄŸi durumu doÄŸru ÅŸekilde deÄŸerlendiremiyor. Irak’taki siyasi haritanın deÄŸiÅŸtirilmesi için halkın seçimlere geniÅŸ katılım saÄŸlaması ÅŸart.”
“Seçmen bağımsız adaylara yönelebilir”
Siyasi analist Said Kays ise, 2019’daki halk gösterileri ve dini merci Ali es-Sistani’nin erken seçim çaÄŸrılarına karşı ekim ayında bir seçim yapılacağını dile getirerek, “Bu seçimlerin siyasetin reforme edilmesinde ilk adım olması bekleniyor. Bu seçimler, eski seçimlerden farklı olarak müteaddit seçim bölgesi sistemiyle yapılacak. Seçimlerde biyometrik kartlar kullanılacak. Elle sayım iÅŸlemlerinde de fazla hatalar yapılmaması öngörülüyor. Bu seçimler ayrıca uluslararası destekli ve gözetimli olacak. Kadınlar için de yüzde 25 oranlı kota sistemi mevcut.” dedi.
Iraklı gazeteci Ahmed Feyli de, “Bu seçimlerle beklenen deÄŸiÅŸikliklerin gerçekleÅŸmesi zor. Siyasi güçlerle seçmen arasında güven sorunu var. Ãœlke yönetiminde baÅŸarısız olan geleneksel partiler bu seçimlere katılıyor ve bu da siyasi haritanın köklü deÄŸiÅŸikliÄŸe uÄŸramayacağı anlamına geliyor. Hizipçilik esasına dayalı hükümet paylaşımı sürecek ancak bazı bağımsız adayların kazanması halinde geleneksel partilerin oylarında ve elde edecekleri sandalye sayısında düşüş meydana gelebilir. Seçmen bağımsızlara yönelim gösterebilir. “ diye konuÅŸtu.
“Bu seçimlerde 2018 seçimlerinin 5 katı büyüklüğünde uluslararası gözetim olacak. Bu da seçmenin ÅŸaibe yapılacağı yönündeki endiÅŸesinin azalmasında olumlu psikolojik etki yaratacak.” diyen Feyli, ÅŸunları anlattı:
“Yurtdışı seçimlerin iptali kararı da ÅŸaibelerin önüne geçilmesinde önemli rol oynayacak. Hiçbir parti tek başına hükümeti kuracak güçte olmadığı için mevcut siyasi haritanın da deÄŸiÅŸtirilmesi zor. Mezhep ve etnisite temelli siyasi partilerin varlığı bizi gene de hizipçiliÄŸe götürecek. Partiler arasında bakanlık paylaşımı hükümetin kurulmasını da geciktirir hatta imkansız hale bile getirebilir. Bir diÄŸer sorun da mecliste muhalefetin olmayışı olacak. O yüzden deÄŸiÅŸim çok küçük olacak. Siyasetin düzelmesi için en az iki seçim dönemi daha gerekli.”
