Yemen
Yemen hükümeti ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) destekli Güney Geçiş Konseyi (GGK) arasında imzalanan Riyad Anlaşması’nın birinci yılında taraflar arasında suların durulması beklenirken, ülkenin güneyindeki Ebyen kentinde şiddetli çatışmalar yaşanıyor.
Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da, 5 Kasım 2019’da Yemen hükümeti ile BAE’nin desteklediği GGK arasında imzalanan anlaşmanın, en fazla 2 ay içinde uygulamaya konulması bekleniyordu.
Suudi Arabistan, bir yıl önce, "Hükümetin Aden’e dönmesi, siyasi bir hükümet kurulması, tüm askeri teşkilatların Savunma ve İçişleri Bakanlıklarına bağlanmasına başlanması, tarafların ellerinde bulunan esirlerin karşılıklı değişimi" gibi temeller üzerine kurulu olan bu anlaşmanın, siyasi bir zafer olduğunu açıklamıştı.
Anlaşmanın üzerinden aylar geçmesine rağmen uygulamaya konulamaması nedeniyle yeniden devreye girmek zorunda kalan Suudi Arabistan bu kez temmuz ayında Riyad Anlaşması’nın uygulanmasının hızlandırılması amacıyla bir mekanizmayı devreye koydu.
Bu mekanizma ile bazı gelişmeler kaydedilse de gelinen noktada, taraflar arasında Ebyen’de şiddetli çatışmalar yaşanıyor.
Yemen hükümeti ile GGK, altı aydan bu yana en şiddetlisi olan bu çatışmaları hangi tarafın başlattığı konusunda ise birbirlerini suçluyor.
"Meşru hükümetin önündeki tek yol askeri seçenek"
Son gelişmelerle ilgili AA muhabirine değerlendirmelerde bulunan askeri uzman Ali ez-Zeheb, "GGK’nın Riyad Anlaşması’nın uygulanması konusunda gösterdiği uzlaşmaz tavır nedeniyle, meşru hükümetin önündeki tek yol, askeri seçenek. Bu askeri seçenek, GGK üzerinde, anlaşmanın güvenlik maddesini uygulaması için baskı unsuru oluşturabilir." dedi.
Her iki tarafın diğerine karşı temkinli olduğunu, Suudi Arabistan’ın poziyonunun ise belirsiz bir yerde bulunduğunu kaydeden Zeheb, hızlandırma mekanizmasının da bulunmasına rağmen anlaşmanın hala uygulanamadığını söyledi.
Zeheb, "Genel olarak anlaşmayı uygulamak zor. Güvenlik maddesinin uygulanmaması konusunda ısrarcı olan GGK, güney kentlerinin kontrolünü tamamamen ele geçirme peşinde." ifadesini kullandı.
Asıl belirleyici güçler BAE ile Suudi Arabistan
Siyasi analist Adil Deşile ise Riyad Anlaşması’nın olayların yatışması, istikrar ve güvenliğin sağlanması ve vatandaşlara gerekli hizmetlerin sunulması için bir fırsat olduğunu söyledi.
"Ancak GGK’nın uzlaşmaz tavrı, güvenlik maddesini uygulamaması ve hükümetin zayıf durumda bulunması, işlerin iyice kontrolden çıkmasının yakın olduğunu gösterir. Bu da ne GGK’nın, ne de hükümetin çıkarına olur." diyen Deşile, Riyad Anlaşması’nın, ülkenin kuzeyi ile güneyinin ayrılmasını isteyen GGK’nın ve onun arkasında bulunan BAE’nin çıkarına olmadığını dile getirdi.
Ayrılık isteyen GGK’ya ulusal ortaklıktan söz etmenin bir faydasının olmadığını belirten Deşile, "İşin aslına baktığımızda ise GGK’nın da hükümetin de elinde bir şey olmadığını görürüz. Bu konuda asıl belirleyici BAE ile Suudi Arabistan başta olmak üzere koalisyon güçleri olacaktır." ifadelerini kullandı.
Güvenlik maddesi nedeniyle hükümet ilan edilemiyor
Tarafların, yeni hükümetin bazı üyelerinde anlaşma sağlamasına ve bazı bakanlıkların GGK’ya verilmesine rağmen yeni hükümet hala ilan edilmedi.
Güvenlik maddesinin uygulanmaması nedeniyle yeni hükümetin de ilan edilemediği, meşru hükümetin maddenin uygulanmamasından GGK’yı sorumlu tuttuğu, GGK’nın da hükümete aynı suçlamayı yönelttiği belirtiliyor.
Söz konusu güvenlik maddesi ise GGK’nin Aden ve kontrol ettiği diğer valiliklerdeki güçlerini çekerek hükümet güçlerine entegre olmasını, böylece "güneydeki darbe nedenlerinin sona ermesini" öngörüyor.
Yemen hükümeti güvenlik maddesi uygulanmadan yeni kabinenin açıklanmaması konusunda ısrarcı.
GGK ise önce hükümetin ilan edilmesini sonra güvenlik maddesinin uygulanmasını, Şebve’den Ebyen’e gelen ve burada GGK güçleriyle savaşan hükümet birliklerinin kentten çıkarılmasını istiyor.
Riyad Anlaşması kapsamındaki gelişmeler
Riyad’da 5 Kasım 2019’da Yemen hükümeti ile GGK arasında "hükümetin Aden’e dönmesi, siyasi bir hükümet kurulması, tüm askeri teşkilatların Savunma ve İçişleri Bakanlıklarına bağlanması, tarafların ellerinde bulunan esirlerin karşılıklı değişimi" gibi maddeleri içeren anlaşma imzalanmıştı.
Ancak özellikle anlaşmanın güvenlik maddeleri taraflar arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle uygulanamamıştı.
Suudi Arabistan resmi ajansı SPA’nın 29 Temmuz’da yayınladığı habere göre, Riyad yönetimi, Yemen hükümeti ile GGK arasında imzalanan Riyad Anlaşması’nın uygulanması ve ülkede istikrarın sağlanması için taraflara öneri sunmuştu.
Haberin ardından GGK Sözcüsü Nizar Heysem, Twitter hesabından, Konseyin, Suudi Arabistan öncülüğündeki Arap Koalisyonu’na Riyad Anlaşması’nın hayata geçirilmesi için özerk yönetimden vazgeçtiğini duyurmuştu.
Yemen Cumhurbaşkanı Hadi de Suudi Arabistan’ın sunduğu öneri ve GGK’nin güney illerindeki "özerklik"ten vazgeçtiğini ilan etmesinin ardından çıkardığı kararnameyle Ahmed Salim Rabi’nin yerine Ahmed Hamid Lemles’i yeni Aden Valisi olarak atamıştı. Tuğgeneral Muhammed Ahmed el-Hamidi ise tümgeneral rütbesine yükseltilerek Emniyet Müdürlüğüne getirilmişti.
Hadi, daha sonra Başbakan Muin Abdulmelik’i, Riyad Anlaşması uyarınca yeni hükümeti kurmakla görevlendirmişti.
