Cenevre
Mart 2011'de barışçıl halk gösterileriyle başlayan ve Esed rejiminin müdahalesiyle kan gölüne dönen ülkedeki iç savaşta neredeyse 10 yıl geride kaldı.
BM'nin, kimyasal silah kullanma, halkı açlığa sürükleme, tehcir, ablukaya alma, keyfi tutuklama ve işkence gibi savaş suçlarının işlendiğine dikkati çektiği iç savaşta, yüz binlerce sivil hayatını kaybetti.
Esed rejimi, sivil toplum kuruluşları ve Suriye muhalefeti temsilcilerinin her birinden 15'er kişiden oluşan anayasanın yazımından sorumlu "küçük grup" üyelerinin, 25-29 Ocak 2021'de Cenevre'de 5'inci tur toplantıları için bir araya geldi.
Suriye Anayasa Komitesi'nin 5'inci turu da yine rejimi temsil eden heyetin uzlaşmaz tavrı nedeniyle başarısızlıkla sonuçlandı.
Rejimin uzlaşmaz tavrı anayasa sürecini tehlikeye attı
BM Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen, dün düzenlediği basın toplantısında, ülkedeki krizi sona erdirmeye yönelik siyasi çözüm arayışlarının en önemli halkasını oluşturan Suriye Anayasa Komitesi görüşmelerinin geleceğinin tehlikeye girdiğini belirterek, "45 kişilik yazım ekibine artık bu şeklide devam edemeyeceğimizi söyledim. Benim için bir hayal kırıklığı oldu." ifadesini kullandı.
Komite'nin 5'inci turunu AA muhabirine değerlendiren muhaliflerin eş başkanı Bahra, "Pedersen'in değerlendirmeleri doğru. Biz de aynen onun gibi düşünüyoruz." dedi.
Bahra, muhalefet heyetinin görüşmelerde olumlu tavır sergileyerek sonuç odaklı hareket ettiğini belirterek, "Maalesef diğer tarafın (rejimin) temsilcileri anayasanın yazımı için hazır değillerdi. Komite'nin kuruluş amacına katkıda bulunmak yerine zaman harcadılar." diye konuştu.
Bir sonraki turun düzenlenmesi, müzakere ve gündem için bir metodoloji belirlenmesi gerektiğini belirten Bahra, Komite'nin toplandığı aylarda 1 hafta yerine en az 3 hafta anayasa çalışmalarını yürütmesi gerektiğini kaydetti.
Bahra, 6'ncı turun gerçekleşmesi için Pedersen'in her iki eş başkanla görüşmeler yapacağını aktardı.
Pedersen'in Şam'a gideceğini ve Komite toplantılarının geleceğine ilişkin görüşeceğini belirten Bahra, ayrıca Özel Temsilci'nin burada BM Güvenlik Konseyi'nin 2254 sayılı kararının tam olarak uygulanması için nabız yoklayacağını kaydetti.
"İradeleri varsa ciddi adım atsınlar"
Bahra, rejimin tavrı yüzünden görüşmelerde ilerleme sağlanamadığına dikkati çekerek, "Şimdi tüm süreç yoğun bakımda. Top artık BM Güvenlik Konseyi (BMGK) ve uluslararası toplumda. Gerçekten 2254 sayılı kararın başarıya ulaşması için bir iradeleri varsa artık ciddi bir adım atmalarının zamanı geldi." ifadesini kullandı.
Komite toplantılarının 5. turunda, anayasanın ilk faslındaki 10 temel ilkenin yazımını tamamlayıp sunduklarının ve yapıcı bir yaklaşım sergilediklerinin altını çizen Bahra, "Ama diğer taraf (rejim), bu sürecin ilerlemesi önünde engel çıkartan taraf oldu." dedi.
Bahra, Suriye'deki krizin sona erdirilmesi için BM'nin 2254 sayılı kararının uygulanmasının şart olduğunu vurgulayarak, şunları kaydetti:
"Ama karşı tarafta bunu uygulayacak bir ortağımızın olmadığını biliyoruz. Rus tarafının ve uluslararası toplumun, (rejime) baskısı olmadan bunu başarmamız mümkün olmayacak. Biz hazırız ve buradayız. Ama siyasi bir çözüm gerekli irade ve niyet bu rejimde yok."
Komite toplantılarına Esed rejiminin uzlaşmaz tavrı damga vurdu
Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının ilk turu, iki kademeli düzenlenmişti.
150 üyenin katılımıyla 30 Ekim 2019'da başlayan ve 1 Kasım 2019'da sona eren açılış toplantılarının ardından 45 kişilik yazım kurulu, 3-8 Kasım 2019'da BM Cenevre Ofisi'nde yoğun müzakereler gerçekleştirmişti.
Rejim heyeti bu turdan itibaren görüşmelerde terörle mücadele gibi gündem dışı konuları masaya getirerek, Komitenin esas toplanma amacını gerçekleştirmesine müsaade etmemişti.
Cenevre'ye gelmelerine rağmen masaya oturmadılar
Komitenin, Cenevre kentinde 25-29 Kasım 2019'da gerçekleşen 2'nci tur görüşmeleri, rejimi temsil eden heyetin uzlaşmaz tavrı nedeniyle 45 kişilik yazım kurulu bir araya gelemeden sona ermişti.
Cenevre'ye gelmesine rağmen masaya dahi oturmadan Şam'a dönen rejim heyetine muhalifler tepki göstermişti.
Esed rejiminin temsilcilerinin bu uzlaşmaz tavrı "sahada zaman kazanmaya yönelik hamle" olarak nitelendirilmişti.
24-29 Ağustos 2020'de yapılan 3'üncü tur görüşmelerinde ise BM Özel Temsilcisi Pedersen'in baskılarıyla rejim heyeti bir önceki turun aksine ilk kez masaya oturmuştu.
Bu turda, taraflar arasında "güçlü" görüş ayrılıkları devam etmesine rağmen ilk kez bazı ortak noktaların olduğu belirtilmişti.
30 Kasım-4 Aralık 2020'deki 4'üncü tur görüşmelerinde ise gerek Pedersen gerekse muhalifler ilk kez anayasanın yazım aşamasına geçilmesi hususunda görüş bildirmişti.
29 Ocak'ta sona eren 5'inci turda da Esed rejimini temsil eden heyetin sürekli uzlaşmaz tavır sergilemesi nedeniyle bir sonuç alınamadı.
Suriye Anayasa Komitesinin yapısı
Suriye Anayasa Komitesi, büyük ve küçük olmak üzere iki yapıdan oluşuyor.
Büyük yapı, komite üyelerinin tümünü kapsıyor ve rejim, muhalefet heyeti, sivil toplum temsilcileri olmak üzere 3 gruptan oluşuyor.
Küçük yapı ise 3 listeden seçilen 15'er kişiden meydana geliyor ve anayasanın yazımından sorumlu bulunuyor.
45 kişilik yazım kurulunun hazırladığı taslakları, 150 kişilik büyük yapının onaylaması, karar alınması için ise üyelerin en az yüzde 75'inin "evet" oyu vermesi gerekiyor.
Komitenin iki eş başkana sahip olması dikkati çekiyor.
Muhaliflerin eş başkanlığını eski Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK) Başkanı Hadi el Bahra, rejimin eş başkanlığını ise önceki anayasayı hazırlayan komitede de yer alan hukukçu Ahmed Kuzbari yürütüyor.
