Sudan'ın darbeler tarihinde, bağımsızlıktan buyana üçü meal sağlayan 11 adım oldu

Hartum

Aralık devrimi kararında Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir’in 30 salname iktidarının 11 Nisan 2019’da askeri dahil ile sona erdirildiği, politik ve konuşu istikrarın daha sağlanamadığı Doğu Afrika ülkesi Sudan’da, dünküyle beraberce bağımsızlığını kazanılmış yer aldığı 1956’dan beri aşırı sayıda darbe girişimi yaşandı.

Eski Cumhurbaşkanı Beşir, sahn pahalılığı sebebi öne sürülerek süregelen protestolar kararı ordunun müdahalesi ile devrildi.

Hükümetlerin başarısızlığı, sahn pahalılığı, ideoloji farklılığı derece gerekçelerle adım edilen darbelerde politik partiler de çoğu kez ehemmiyetli gösteriş oynuyor.

İngiltere'den 1956'da bağımsızlığını dünkü elde eden Sudan'da, İsmail El-Ezheri liderliğinde geçmiş demokratik millî hükümet kuruldu.

Haziran 1957'de, İsmail Kibeyda liderliğinde müşterek kol zabit ve askeri öğrencinin Ezheri'yi devirme girişimi, dünya tarihinin liyakatsiz geçmiş kalkışması oldu.

Yönetimin devrildiği geçmiş darbe, Kasım 1958'de, zamanın en şişman dü partisi Milli Ümmet Partisi ve Demokratik Birlik Partisinin koalisyonundan oluşan seçme hükümete üzerine Korgeneral İbrahim Abbud kabilinden gerçekleştirildi.

Ülkeyi tahminî 7 sene müdür Abbud, 1964'te ahali devrimiyle devrildi.

Seçilmiş hükümet kabilinden senelerce devam eden demokratik yönetimin ardından, Tuğgeneral Cafer Numeyri, Komünist Parti ve Arap ulusalcı partilerine ilişkin müşterek kol subayla beraberce darbe yaptı.

Numeyri'ye üzerine 3 liyakatsiz darbe girişimi: Liderleri ölüm cezası edildi

Subay Haşim el-Ata ve Komünist Partisine ilişkin müşterek kol subay, 19 Temmuz 1971'de Numeyri'ye üzerine darbeye girişti.

Darbeciler 2 günlüğüne iktidarı ele geçirmeyi başarsa da Numeyri esasen iktidara geldi. Bu girişime müdahil Komünist Partisi önderi Abdulhalik Mahcub ve Ata'nın da aralarında bulunmuş yer aldığı müşterek kol asker ve çırçıplak ölüm cezası edildi.

Eylül 1975'te Yarbay Hasan Hüseyin, dünkü müşterek darbe girişimine önderlik etti. Başarısızlığa uğratılan bu darbe girişimine katılanların cezası ölüm cezası oldu.

Numeyri yönetimine üzerine çıkan politik güçler, iktidarı ele geçirmeye çalıştı. Tuğgeneral Muhammed Nur Saad, Temmuz 1976'da Libya'dan Sudan'a uç ötesi sızan unsurların katılımıyla dünkü müşterek darbeye kalkıştı.

Hartum sokaklarında hükümet güçleri ile darbeciler ortada çatışmalar yaşandı. Yüzlerce darbecinin öldürülmesiyle sonuçlanan çatışmalar, darbe liderinin ölüm cezası edilmesiyle akıbet buldu.

"25 Mayıs darbesi" önderi Numeyri'nin 16 sene devam eden iktidarı, Nisan 1985'te ahali ayaklanmasıyla sona erdi.

Sivil hükümetler 5 yılı dolduramıyor

Sudan'da bağımsızlığını kazanılmış yer aldığı 1956'dan 1989'a derece demokratik yollarla 3 çırçıplak hükümet kuruldu. Ancak çırçıplak hükümetler 5 yılı tamamlayamadan kalabalık kabilinden devrildi.

Tuğgeneral Ömer el-Beşir 30 Haziran 1989'da, Hasan et-Turabi liderliğindeki "Ulusal İslam Cephesi"nin sebebiyle müşterek askeri darbe gerçekleştirip Sadık el-Mehdi'nin başbakanlığındaki seçme çırçıplak hükümeti devirdi.

Ülkede 1990'da Tümgeneral Abdülkadir El Kederu ve Tümgeneral Muhammed Osman liderliğindeki "28 Ramazan darbesi" adına bildik darbe girişiminin liderleri ilkin peyda etmek az daha 28 asker ölüm cezası edildi.

Mart 1992'de de Albay Ahmed Halid liderliğindeki kalkışmanın liderleri hapsedildi.

Beşir, 2018'de süregelen ve aylarca devam eden gösterilerin peşi sıra ordunun müdahalesiyle 11 Nisan 2019'da görevinden alınarak cezaevine gönderildi.

En çelimsiz nüfuz dönemi: 24 saat

Beşir diyetinin akıbet devrinde Savunma Bakanı Korgeneral Avad Bin Avf, 11 Nisan 2019'da, Beşir'i görevden alarak kendisinin Başkanı yer aldığı Askeri Konseyi kurdu. Ancak ahali baskısı onu, ilkin Genelkurmay Başkanı Kemal Abdulmaruf ve İstihbarat Müdürü Salah Goş peyda etmek az daha müşterek paradigma kurul üyesiyle beraberce 24 sayaç sonradan istifasını sunmaya zorladı.

Avf'ın istifası sonrası, Korgeneral Abdulfettah el-Burhan, askeri konseyin başkanlığını üstlendi ve Beşir'e üzerine ahali protestolarına önderlik fail partiler koalisyonu Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG) ile müzakerelere başladı.

Müzakereler neticesinde Askeri Konseyi ile ÖDBG ortada imzalanan Anayasal Bildiri Ağustos 2019'dan itibaren 39 maaş müşterek intikal devri öngörüyordu. Ancak intikal dönemi, Cuba Barış Anlaşması'nın imzalanmasının ardından, 3 Ekim 2020'de başlamış olacak ve seçimlerin yapılmasıyla bitecek halde baştan tahminî 3 sene hâlâ uzatıldı.

4 ayda 2 darbe girişimi

11 Nisan'dan 17 Ağustos 2019'a derece devam eden askeri kurul yönetimi döneminde, kurul dü darbenin engellendiğini duyurdu.

11 Temmuz 2021'de ordu, Askeri Konseyi devirmeyi amaçlayan müşterek darbe girişimini engelledi ve 12 zabit tutuklandı.

24 Temmuz'da ise Genelkurmay Başkanı Haşim Abdulmuttalib Ahmed, darbe girişiminin önderi ve planlayıcısı yer aldığı sebebi öne sürülerek tutuklandı.

Son adına 21 Eylül 2021'de ordu, Tümgeneral Abdulbaki Hasan Osman Bekravi liderliğindeki 22 subayın kalkışmasının engellendiğini duyurmuş, asker ve çırçıplak onlarca bireyin gözaltına alındığını açıklamıştı.

Öte taraftan Central Florida Üniversitesi ve Kentucky Üniversitesi araştırmacılarının derlediği verilere göre, Afrika’da 1955’ten beri kimisinde yönetimlerin devrildiği 210 darbe girişimi oldu.

Sudan, Burundi, Sierra Leone, Gana ve Komorlar Birliği, kıtada en müşterek tomar askeri darbeyle karşılaşan devletler adına sıralandı.

Gine'de 5 Eylül'de planlı askeri darbe öncesinde bitişik Mali'de akıbet müşterek sene ortamında dü darbe yapılırken, 2019'da Sudan'da ve 2017'de Zimbabve'de askerler iktidarı ele geçirdi.