İşte Gaziantep’i suya kavuşturan büyük şahsiyet

Mega TV’de yayınlanan Yerinde Sohbetler programı, Gaziantep’te yaşamış büyük şahsiyetlerin yaptıkları büyük hizmetleri ve Gaziantep kültürüne kattıkları manevi zenginlikleri de izleyiciye aktarıyor. 

Pancarlı Mahallesi’ni araştıran yapımcı Başak Akay ile kameraman Hacı Adnan Dede, Gaziantep’i suya kavuşturan Kadı Mahir Efendi’yi de araştırmacılara sordu. Çoğu Gazianteplinin bugüne kadar belki de ismini bile duymadığı Kadı Mahir Efendi, Gaziantep’e büyük hizmetlerde bulunmuş büyük bir şahsiyettir. Üstelik bu hizmetleri çok kısa bir süre zarfında yapmayı başarmıştır.

Araştırmacılar ve tarihçiler, Kadı Mahir Efendi’nin bugün Kadıdeğirmeni tramvay durağı olarak bildiğimiz yerde bir su değirmeni olduğunu söylüyor. Bugün aynı bölgede değirmenin bir temsili bulunuyor.

"GAZİANTEP’E BÜYÜK HİZMETLERİ DOKUNMUŞ ÖNEMLİ BİR DEVLET ADAMIDIR"

Yerinde Sohbetler ekibinin konuyla ilgili bilgisine ve görüşlerine başvurduğu Gaziantep Üniversitesi Edebiyat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Halil İbrahim Yakar, Kadı Mahir Efendi’yi şu ifadelerle anlattı: “Kadı Mahir Efendi, geçmiş dönemde Gaziantep’e büyük hizmetleri dokunmuş önemli bir devlet adamı ve aynı zamanda bir hayır sahibidir. 1649 yılında Bosna’da doğmuştur. İlköğrenimini Bosna’da görmüş, daha sonra bütün Osmanlı İmparatorluğu’nda olduğu gibi İstanbul’a gelmiş, eğitimini orada devam ettirmiştir. Kendine ün sağlayacak bütün bilgileri de orada almıştır. 1709 yılında Gaziantep’e gelir. Gaziantep’te kaldığı süre zarfı azdır. Birkaç yıl kalıyor ama yapmış olduğu hizmetlerle adından söz ettiriyor. Hatta mezarı da Gaziantep’teymiş. Gaziantep’te ölünce buraya gömülmüştür. Çok önemli bir karakterdir."



*Başak Akay - Prof. Dr. Halil İbrahim Yakar

GAZİANTEP’İ SUYA KAVUŞTURUYOR

Kadı Mahir Efendi’nin Gaziantep’e yaptığı en büyük hizmet kuşkusuz şehir merkezine su getirmesidir. Çünkü o dönemde Gaziantep’in merkezinde büyük bir su sorunu yaşanıyormuş. Prof. Dr. Halil İbrahim Yakar, Kadı Mahir Efendi’nin bu büyük hizmetini ise şu şekilde aktardı: “Kadı Mahir Efendi’nin büyük hizmetlerinden bir tanesi de o zamana göre Gaziantep’e 15 kilometre uzaklıkta bulunan Pancarlı mevkiinden çıkan Sacır suyunu Gaziantep merkezine getirmesidir. Kadı Mahir Efendi, büyük bir projeye imza atmış, şehre 15 kilometre uzaklıktaki suyu merkeze getirmiş, oradan dağıtmıştır. Kendi kurduğu sistemle getirdiği suya Urfalı meşhur şair Nabi bir tarih beyiti yazmıştır. Kadı Mahir Efendi de aynı zamanda şairdir. Kadı, Gaziantep’te 2 yıl gibi bir süre kalmış ama etkisi günümüze kadar devam eden eserlere imza atmış büyük bir şahsiyet, büyük bir karakter olarak hem kültür tarihimizde hem de Gaziantep özelinde kendinden söz ettirmiştir.”



*Pancarlı suyuna giden kuyu

DÖNEMİN ZOR ŞARTLARINDA İMKANSIZI BAŞARMIŞ

Yerinde Sohbetler ekibinin bilgisine başvurduğu Araştırmacı Yazar Halit Ziya Biçer de Kadı Mahir Efendi’nin suyu Gaziantep merkezine nasıl getirdiğini anlattı. “Kadı Mahir Efendi, suyu getirirken kimseye yük olmaması için mahallelerden kazma alır, kürek alır, adam alır ve kendisi de başında durur, başlarlar yeri kazmaya” diyen Halit Ziya Biçer, şunları anlattı: “Biz gençliğimizde merak ettik, bir su oradan gelirken kanalın 50 defa patlaması lazım, bu su nasıl akar. Sonra anladık ki livas (birleşik kaplar) usulüyle, meyilli olarak suyu getirmiş ve bu nedenle kanalı patlatmamış. Bugüne kadar sadece bir defa patlatmış, o da kanalda kumun birikmesinden dolayı olmuştur. Evden eve, kanaldan kanala akan coşkun bir suyun üzerinde oturuyoruz."



*Başak Akay - Araştırmacı Yazar Halit Ziya Biçer

KADI MAHİR EFENDİ, ADİL YÖNÜYLE DE ADINDAN SÖZ ETTİRMİŞ

Tarihçiler ve araştırmacılar, Kadı Mahir Efendi’nin büyük hizmetlerinin yanı sıra aldığı adil kararlarla da adından söz ettiren bir şahsiyet olduğunu söylüyor.

Araştırmacı Yazar Halit Ziya Biçer, Kadı Mahir Efendi’nin yaşadığı iki olayı anlattı. Anlatılanlara bakılırsa dönemin zor şartlarında, maaş bile alamadan bu şehri adil bir şekilde yönetmiş olan Kadı Mahir Efendi’ye çok şey borçluyuz.

İşte Araştırmacı Yazar Halit Ziya Biçer’in anlatımıyla Kadı Mahir Efendi’nin başından geçenler…

“Kadı Mahir Efendi, 18. yüzyılın başında şehre gelir. Burada adaletli olması için çok iyi hüküm vermesi gerekir. Çünkü aksi halde halk saraya bildiriyor, saray da görevden alıyor. Kadı Mahir Efendi geldikten sonra şehirde bazı anlaşmazlıklar çıkıyor. Bir gün Kadı Mahir Efendi’nin yanına bir kadın ve iki erkek gelir. İki erkek de kadının kendisine nikahlı olduğunu söylerler. Kadı işin içinden çıkamaz ve kadını evime götürün der. İnsanlar ‘Kadı Efendi şaşırmış’ diyorlar, dedikodu çıkıyor. 

Yine başka bir gün bir çiftçi ile bir kasap parayı bölüşemedikleri için Kadı Efendi’ye gelir. Bakıyor şahitler de tatmin etmeyince ‘ulan parayı da götürün eve’ der. Kadı Efendi’nin bu kararlarından sonra Antep ayyuka çıkıyor. ‘Bunu buradan alın’ diye tepki gösteriyorlar. Zaten o zamanlarda bütçemizin zayıf olmasından dolayı Kadı Efendi’ye uzun süre maaş gönderememişler. Yani Kadı Efendi maaş alamadan şehri yönetmeye devam etmiştir. 

Kadı Efendi’nin aldığı kararlar padişaha bildirilir. Padişah da 2 tane müfettiş gönderir. Müfettişler gelir kadıyı inceler, Kadı Efendi’nin ise bundan haberi yoktur. Müfettişler Kadı Efendi’nin hükümlerini araştırırlar ve kadıya sorarlar. Derler ki sen o kadını evine gönderdin ve sonra da getirdin köylüye verdin. Kadı da demiş ki benim ayana tembih ettim şu kadını bir hafta çalıştırın, bakalım hizmeti nasıl, köylüye mi hizmet ediyor yoksa katibe mi. Kadın katibe yapacağı ev hizmetini beceremez ama köylüye hizmeti becerir. Böylece Kadı Efendi, kadının kime ait olduğuna karar verir. 

Para anlaşmazlığına gelince Kadı Efendi parayı kaynatır. Kasabınsa yağlı olur, yağı yüze çıkar, çiftçininse tozlu olur, dibe çöker der. Kadı Efendi bunu da tespit eder ve parayı çiftçiye verir.

Sonra müfettişler gelir ve derler ki Kadı Efendi biz seni teftişe gelmiştik, durumu öğrendik. Biz padişaha gidip seni rapor edeceğiz bir arzunuz var mı. Kadı Efendi de der ki evladım gidin selamımı söyleyin padişahın ellerinden öperim. Benim maaşımı göndersin yeter. Ben bunca senedir maaş almadan burayı adil olarak yürütüyorum. Bu mesajlar padişahın hoşuna gider. Kadı Efendi’ye maaş artı ikramiye gelir. Kadı Efendi de bu parayla Gaziantep’e su getirir."

YERİNDE SOHBETLER - PANCARLI MAHALLESİ PROGRAMI



Tacettin BORAN