Rabat
Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye ve hareketin önde gelen yöneticileri Musa Ebu Merzuk, Husam Bedran, İzzet er-Rişk, Halil el-Hayye, Tahir en-Nunu ve Sami Ebu Zuhri'nin de aralarında yer aldığı 12 kişilik heyet çarşamba günü 5 günlük ziyaret kapsamında Rabat'a ulaştı.
Fas'ın Aralık 2020'de İsrail'le normalleşme kararı almasının ardından Hamas yetkilileri tarafından Rabat'ın söz konusu adımına yönelik sert açıklamalar yapılmıştı. Hamas Sözcüsü Hazım Kasım, 10 Aralık 2020'de yaptığı açıklamada, Fas-İsrail normalleşmesinin Filistin davasına hizmet etmediğini belirterek, "Normalleşme, işgalci İsrail'i Filistin halkının haklarını inkar etmeye devam etmesi için cesaretlendiriyor." ifadelerini kullanmıştı.
Anlaşmazlık dosyasının dürülmesi
Faslı gazeteci ve iletişim uzmanı Abdussamed Binibad, Hamas heyetinin Fas'a düzenlediği beklenmedik ziyarete ilişkin AA muhabirine değerlendirmede bulundu
Binibad, Hamas'ın söz konusu ziyaretinin Fas-İsrail normalleşmesinin ardından Hamas ve Rabat arasındaki anlaşmazlık dosyasının katlanıp bir kenara bırakıldığı anlamını taşıdığını söyledi.
Fas-İsrail normalleşmesinin ardından Hamas'ın alışılmamış ve çok sert bir dille Fas'ı eleştirdiğini hatırlatan Binibad, "Hamas lideri ve hareketten bu kadar çok sayıda üst düzey yöneticinin Fas'a gerçekleştirdiği ziyaret ilişkilerin büyük ölçüde geliştirildiği ve aradaki anlaşmazlığın sona erdiği anlamına geliyor." ifadelerini kullandı.
Binibad, Hamas heyetinin ağırlığının ve ziyaretin gerçekleştiği zamanlamanın Fas ile iyi ilişkiler geliştirilmek istendiği, Fas'ın ise bu durumu memnuniyetle karşıladığının göstergesi olduğunu dile getirdi.
İsrail'e mesaj
Fas'ın Hamas heyetini kabul etmesinin İsrail'e karşı bazı mesajlar içerdiğini kaydeden Binibad, "Rabat, Hamas heyetini ağırlayarak Fas-İsrail normalleşmesinin Filistin'in hakkını yok sayarak Siyonist projeyle bir olmak manasına gelmediği mesajını veriyor." ifadesini kullandı.
Binibad, Fas'ın İsrail'e vermek istediği diğer bir mesajı da şöyle ifade etti:
"Fas, İsrail ile normalleşmesinin diğer Arap ülkelerinin (BAE, Bahreyn, Sudan) normalleşmesinden farklı olduğu ve Batı Sahra meselesi bağlamında normalleşme yoluna mecbur kaldığı mesajını iletmek istiyor."
Binibad, Fas'ın Hamas heyetini kabul etmesinin ayrıca, İsrail'in Fas'taki diplomatik misyon şefi David Govrin'in Fas Başbakanı Sadeddin el-Osmani'nin, 22 Mayıs'ta Heniyye'ye Gazze direnişinin zaferi nedeniyle tebrik mektubu göndermesini eleştirmesine bir cevap niteliğinde olduğu görüşünü paylaştı.
Binibad sözlerini şöyle tamamladı: "Fas yönetimi Hamas heyetini kabul ederek aslında İsrail'e diyor ki: Osmani'nin Hamas liderini tebrik etmesine itiraz ettiyseniz eğer, işte Hamas burada, onları kendi topraklarımızda ağırlıyoruz."
İsrail'in Fas'taki diplomatik misyon şefi Govrin, 15 Haziran Salı günü Twitter hesabında, "Fas Başbakanı Osmani'nin Hamas ve İslami Cihat örgütlerini destekleyen ve tebrik eden açıklaması beni öfkelendirdi." ifadesini paylaşmış ancak birkaç saat sonra paylaşımını silmişti.
İlişkilerin geliştirilmesi
Sidi Muhammed bin Abdullah Üniversitesi Siyasi Bilimler Bölümü Öğretim Üyesi Halid Yamut da, Hamas heyetinin ziyareti ülkedeki bir partinin daveti üzerine olsa da, Fas yönetimi uygun görmeden ve yönlendirmesi olmadan böyle bir davetin söz konusu olamayacağını söyledi.
Yamut sözlerini şöyle sürdürdü: "Hamas liderinin ülkede ağırlanması Fas'ın dış politikasını dayandırdığı temel ilkelere bağlı olduğuna ve Filistin davasını dış politikasının merkezine koyduğuna dair Fas siyasi sisteminden dünyaya verilen bir mesaj niteliği taşıyor."
Fas siyasi sisteminin Filistin davasının geçirdiği dönüşümün boyutunun farkında olduğunu kaydeden Yamut, Hamas'ın Filistin davasının önemli bir bileşeni ve merkezi bir tarafı olduğunu aktardı.
Yamut, Fas'ın Hamas hareketi ile geliştirdiği ilişki ile Hamas-İsrail arasındaki dolaylı ilişkide üçüncü bir taraf rolünü oynamaya çalıştığını sözlerine ekledi.
Fas-İsrail ilişkilerinde normalleşme
Rabat ile Tel Aviv arasındaki düşük düzeyli ilişkiler, 1993'te Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile İsrail arasında imzalanan Oslo Anlaşması'nın ardından başlamış ancak 2. İntifada'nın patlak vermesinin ardından 2002 yılında Fas bu ilişkileri durdurmuştu.
Fas Kralı 6. Muhammed, 10 Aralık 2020'de İsrail ile ilişkilerin "en yakın zamanda" kurulacağını açıklamıştı. Aynı gün dönemin ABD Başkanı Donald Trump da yaptığı açıklamayla Fas ve İsrail'in tam diplomatik ilişki kurulmasına yönelik anlaşmaya vardığını duyurmuştu.
Fas, bu kararla Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Sudan'ın ardından 2020'de İsrail'le normalleşme anlaşmasına varan dördüncü Arap ülkesi olurken, Mağrib bölgesinde ise ilk ülke olmuştu.
Fas ile İsrail 22 Aralık 2020'de diplomatik ilişkilerin normalleştirilmesi kapsamında 4 anlaşma imzalamıştı.
