Rabat
Fas'ın Buznika kentinde, Libya Devlet Yüksek Konseyi ile darbeci general Halife Hafter'in siyasi müttefiki Tobruk'taki Temsilciler Meclisi heyetlerinin katıldığı "Libya Diyalog Toplantıları" başlıklı üç toplantı gerçekleştirildi.
Trablus ve Tobruk'ta olmak üzere bölünmüş haldeki Libya Temsilciler Meclisinden milletvekillerinin katılımıyla düzenlenen dördüncü toplantı da kasım ayında Fas'ın Tanca kentinde düzenlendi.
Fas'taki Libya görüşmeleri 2015'te Suheyrat kentinde başladı
Fas'taki Libya görüşmelerinin ilki 2015'te Suheyrat kentinde yapıldı. BM'nin girişimleriyle 17 Aralık 2015'te, Fas'ın Suheyrat kentinde varılan Libya Siyasi Anlaşması uyarınca Başkanlık Konseyi kuruldu. BM Güvenlik Konseyi 2259 sayılı kararla Başkanlık Konseyini Libya'nın tek meşru temsilcisi olarak tanıdı.
Konseyin Başkanlığına Fayiz es-Serrac getirildi. Ancak Başkanlık Konseyinin sunduğu hükümet listeleri Hafter'in baskıları nedeniyle Tobruk'taki Temsilciler Meclisinde onaylanmadığı için bakanlar görevlerini vekaleten yürütmeye başladı.
Bazı Arap ve Batı ülkelerinin desteklediği Hafter, meşru hükümetin kontrol ettiği bölgelere saldırarak çok sayıda insanın ölümüne, yaralanmasına ve ülkede büyük yıkımlara neden oldu.
Hafter, başkent Trablus'u ele geçirmek için 4 Nisan 2019'da milislerine saldırı emri verdi ve ülkeyi 14 ay süren saldırılarla büyük bir şiddet sarmalına sürükledi.
Hafter'e bağlı milisleri 18 Mayıs'ta stratejik Vatiyye Askeri Üssü'nden çıkarmayı başaran Libya ordusu, haziran ayı başında başta Trablus il sınırının tamamı olmak üzere, ülkenin batısındaki tüm önemli yerleşim birimleri ve geçiş noktalarını milislerden arındırarak Sirte'ye kadar ilerledi.
Temmuz ayı sonunda Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri ve Hafter'in siyasi müttefiği Tobruk Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih Rabat'a gitti. Ancak bir araya gelmediler ve sadece Faslı yetkililerle görüştüler.
Ağustos ayında ise Mişri, Fas'ın Libya krizini çözme çabaları kapsamında uluslararası gözetimde Salih ile görüşmeye hazır olduğunu söyledi.
Mişri, Fas'ın Kral 6. Muhammed'in himayesinde Libya krizinin diplomatik yollarla çözümü yolunda ilerlemek amacıyla büyük çaba gösterdiğini ifade etti.
Libya Başbakanı Serrac ile Salih, 21 Ağustos'ta ateşkes kararı aldıklarını duyurdu.
Fas'ın Buznika ve Tanca kentlerindeki Libya toplantıları
Libya Devlet Yüksek Konseyi ile Hafter'in siyasi müttefiki Temsilciler Meclisi heyetleri arasındaki görüşmeler, Fas'ın Buznika kentinde 6 Eylül'de başladı.
Buznika kentindeki görüşmelerin ilki 6-10 Eylül'de, ikincisi 2-6 Ekim'de, üçüncüsü de 3-5 Kasım'da yapıldı.
Bunların ardından dördüncü görüşme ise 2 Aralık'ta yine bir Fas şehri olan Tanca'da gerçekleştirildi. Tanca'daki bu görüşmenin odak noktası yönetimle ilgili bazı üst düzey kurumların yöneticilerinin nasıl seçileği meselesiydi.
Fas'ta 2015'te imzalanan Suheyrat Anlaşması'nın 15'inci maddesine göre, ülkedeki üst düzey kurumlar "Libya Merkez Bankası Müdürü, Sayıştay Başkanı, İdari Kontrol Birimi Başkanı, Yolsuzlukla Mücadele Heyeti Başkanı, Yüksek Seçim Kurulu Başkanı ve Üyeleri, Yüksek Mahkeme Başkanı ve Başsavcı"dan oluşuyor.
Libya'nın doğusu ve batısında iki ayrı yönetim olması nedeniyle söz konusu üst düzey kurumlarda da çift başlı bir yapı görülüyor.
Trablus ve Tobruk'tan 120 milletvekilinin katılımıyla yapılan Libya Temsilciler Meclisini birleştirmek için müzareke toplantıları da 23-28 Kasım'da Fas'ın Tanca şehrinde yapıldı.
Tanca'da düzenlenen istişare toplantılarının kapanış bildirisinde, Temsilciler Meclisinin Libya'nın Gadamis kentinde toplanmasına ve çift başlı Meclis yapısına son verilmesi için çalışılmasına karar verildiği açıklandı.
Fas, oynadığı rolle BM ve Libya'nın güvenini kazandı
Sidi Muhammed Bin Abdullah Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Profesörü Nebil Zekavi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "2020 yılında Fas, Libya krizinin çözümünde BM gözetiminde diplomatik ara buluculuk noktasında etkin bir rol oynadı. Libya'da çatışan taraflar arasındaki müzakerelere ev sahipliği yapan ve diplomatik çözüm noktasında büyük başarı gösteren Fas, BM ve Libya'nın güvenini kazandı." dedi.
Fas'ın Libya meselesini "komşu devletlere de etki edebilecek bölgesel bir konu" olarak gördüğünü dile getiren Zekavi, "Fas, sadece Libya'da değil bütün Kuzey Afrika bölgesinde barışı inşa etmek istiyor." diye konuştu.
Libya Siyasi Diyalog Forumu toplantıları Libya'daki BM Misyonu'nun eşliğinde video iletişim teknolojisi ile devam ediyor.
Fas 2021'de daha büyük roller üstlenecek
Siyaset Bilimi Profesörü Süleyman Numan ise Fas'ın Libya meselesindeki rolünün devam edeceğini söyledi.
Numan, "Rabat, Suheyrat Anlaşması'nın başarısız olmasına rağmen Libyalı tarafların içinde bulunduğu krizin çözümü için görüşmelere tarafsız ve şeffaf bir ortamda ev sahipliği yapıyor. Fas, Libya'daki tarafların saygısını kazandı. Bu sebeple 2021 yılında bölgede anlaşmanın, ortaklığın ve iş birliğinin olması için daha büyük roller üstlenmeye devam edecek." diye konuştu.
Numan ayrıca Fas'ın "Libya'daki istikrarın Kuzey Afrika'nın istikrarının bir parçası olduğu" inancıyla bu meseledeki çabalarına devam edeceğini sözlerine ekledi.
