Yemen
Dünyaca ünlü Yemen akiği, yaklaşık 7 yıldır devam eden acımasız savaşın yol açtığı zorlu koşulların yanı sıra sahtecilik faaliyetlerinin gölgesinde varlığını sürdürmeye çalışıyor.
Ülkede çıkarılan değerli taşlardan akiğin işlemeciliği, başkent Sana'nın orta kesimlerinde yer alan Simsara en-Nuhas Merkezindeki bakır eşya dükkanlarında yapılıyor.
Doğada pek çok renk seçeneği olan akik taşı Yemen taşı olarak da biliniyor. Günümüzde takı, aksesuar ve dekorasyon gibi farklı amaçlarla kullanılan akik; kolye, bileklik, küpe gibi birçok aksesuarda da hammadde olarak işlem görüyor.
Akik taşının geleneksel yöntemlerle işlenmesi
Yemenli kadın zanaatkar ve oyma ustası Mina Ali, ülkede kötüleşen ekonomik şartlardan dolayı işini kaybeden eşine destek olmak ve ailesinin geçimini sağlamak için bakırcılar çarşısında akik taşı işlemeciliği yapıyor.
Çeşitli boyutlardaki taşların kullanılacağı yere göre istenilen hale gelene kadar birkaç aşamadan geçmesi gerektiğini kaydeden Ali, akik taşını geleneksel yöntemlerle işlediğini ifade ediyor.
AA muhabirine konuşan Ali, kütleler halinde çıkarılan akik taşının önce testere ile küçük parçalara ayrıldığı daha sonra bileğiyle şekil verildiğini söyledi.
Çoğunlukla erkeklerin bulunduğu bir sektör olmasına rağmen bu alanda çalışmaya devam ettiğini kaydeden kadın zanaatkar, "Bazı zorluklarla karşılaştık ancak bunları aştık. Çalışmalarımız başarılı şekilde meyve verince kadınlar olarak akik ve değerli taşların işlenmesi sektöründeki varlığımızı ispat ettik." dedi.
Atadan miras kalan meslek
Akik taşı Yemen'de ziynet eşyası ya da herhangi bir objeye dönüştürülmeden önce vatandaşlar tarafından elleriyle dağlardan kazılarak çıkarılıyor.
Simsara Merkezinde Değerli ve Yarı Değerli Taşlar Bölüm Başkanı Mücahid el-Enisi de bu mesleği ayakta tutmaya çalışan eski "savaşçılardan" biri olarak tanınıyor.
Değerli taşlarla uğraşının dededen babasına ondan da kendisine miras kaldığını bu nedenle akik işlemeciliğiyle manevi bir bağının olduğunu belirten Enisi, şunları söyledi:
"Küçüklüğümden beri bu mesleğe karşı büyük bir ilgim oldu. Bu alandaki maharetlerimi, akik taşının aranması ve çıkarılması sürecinden laboratuvar çalışmalarına sonra da taşın işleme sürecine kadar geliştirdim. Atalarımızın medeniyetiyle bağlantılı bir miras ve tarihi değer olarak gördüğüm için bu zanaatı çok seviyorum."
"Akik işçiliği süreçleri için kurallar belirlenmeli"
Enisi, ülkede kıymetli taşların çıkarılmasının ve işlenmesinin gelişigüzel yapıldığına, bilimsel ya da teknik herhangi bir kurala bağlı olmadığına dikkati çekerek şunları dile getirdi:
"İster Kültür Bakanlığı olsun, ister Madenler ve Jeolojik Enstitüler olsun ya da ürün kontrolü ve bakımı çerçevesinde devleti temsil eden herhangi bir kurum olsun kıymetli taşların çıkarılması ve işlenmesi süreçlerinin, mutlaka resmi bir kuruluş tarafından düzenlenmesi gerekiyor."
Ülke ekonomisindeki durumun akik taşı piyasasına etkisi
Yemen akiğinin yaygın şöhretine rağmen bu kıymetli taşın üretimi ve ticareti ülkede ekonomiyi yerle yeksan eden çatışmalar nedeniyle günbegün kötüleşiyor.
Önceki yıllarda turistlerin ilgisine mazhar olan ve çeşitli ülkelere ihraç edilen dünyaca ünlü Yemen akiği, ülkede yıllardır devam eden çatışmaların ardından iç ve dış turizmin durmasıyla eski günlerdeki itibarını kaybetti.
Ülkede ekonominin gerilemesi ve dış piyasayla bağlantıların kesilmesi gibi etkenler akik taşının çıkarılması ve işlenmesi için gerekli maliyeti ikiye katladı. Bunun sonucu olarak da akik taşı ticareti zayıfladı ve ülke içinde ufak bir kesimle kısıtlı kaldı.
Sahtecilik faaliyetleri
Simsara Merkezinin ilk zanaatkarlarından Yahya Cabir eş-Şeyh, savaştan önceki günlere kıyasla Yemen akik taşına yönelik ilginin oldukça azalmasından şikayetçi.
Savaşın etkilerinin yanı sıra dışarıdan gelen sahte taşların da akik taşı endüstrisini etkilediğine işaret eden Şeyh, "Ürettiğini piyasaya sunmak istersen, Arap ya da diğer ülkelerden turistlerin önceden aldığı gibi şu anda ederini ya da karşılığını bulamıyorsun. Savaş, ülke çıkışlarını kapattı ve akik taşının ihracatını engelledi." diye konuştu.
Şeyh, merkezdeki pek çok dükkanın ekonomik koşullar nedeniyle iflas ettiğine ya da dükkanlarının kiralarını ödeyemez duruma geldiklerine dikkati çekerek, kendisi gibi birkaç dükkanın nadiren de olsa dükkanlarının kepenklerini açabilmek için mücadele ettiğini söyledi.
Akik işçiliğinin merkezi: Bab el-Yemen Mahallesi
Yemen'de akik taşı üretiminin ve satışının merkezi olarak bilinen tarihi Bab el-Yemen Mahallesi'nde hala atölyeler ve takı dükkanları bulunuyor.
Başkent Sana'daki Eski Şehir'de yer alan Bab el-Yemen Mahallesi, önceki senelerde dünyanın dört bir yanından gelen turistlere ev sahipliği yapıyordu.
Günümüzde ise Bab el-Yemen Mahallesi'ndeki dükkanlar bölge halkından gelen misafirlerle kısıtlı sayıda ziyaretçiyi karşılıyor.
Esnaf, bu durumun ülkenin farklı kesimlerinde yıllardır devam eden çatışmalardan ve bu durumun ekonomi üzerindeki ciddi etkilerinden kaynaklandığını ifade ediyor.
Uzun süredir siyasi istikrarsızlığın hüküm sürdüğü Yemen'de, Husiler ile hükümete bağlı güçler arasında çatışmalar yaşanıyor.
Yemen'de Husiler, Eylül 2014'ten bu yana başkent Sana ve bazı bölgelerin denetimini elinde bulundururken, Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçleri ise Mart 2015'ten bu yana Husilere karşı Yemen hükümetine destek veriyor.