İstanbul
Bu senaryo pek olası olmasa da eski rejimin destekçileri, Rusya ve aşiret desteğiyle Kaddafi'nin oğlu Seyfulislam'ı gelecek başkanlık seçimlerinde aday gösterme arzularını gizlemiyor. Ayrıca devrik lider Kaddafi'nin kuzeni iktidara geri dönme projesini finanse edebilecek bir servete sahip.
Kaddafi destekçilerinin diyaloğa ilk katılımı
Fas'ta 2015'te imzalanan Suheyrat Anlaşması'nda Kaddafi destekçileri diyaloğun dışında bırakılmıştı. Ancak Birleşmiş Milletler (BM) misyonu Kaddafi'nin destekçilerini Rusya'nın baskısıyla Kasım 2020'de Tunus'ta başlatılan diyaloğa dahil etti.
Nitekim Seyfulislam'a bağlı isimlerden Ömer Ebu Şeride, Fizan Başkanlık Konseyi üyeliğine aday oldu ve ilk turda 14 oydan 5'ini aldı. Abdulmecid Seyf en-Nasr, 6 oy alarak en çok oyu elde ederken, Musa el-Kuni ise 2 oy aldı.
İkinci turda Ebu Şeride, Eş-Şerif el-Vafi (Başkanlık Konseyi Başkanlığı adayı), Muhammed el-Muntasır (Başbakan adayı) ve Abdurrahman el-Belazi (Başkanlık Konseyi üyeliği adayı) ile ittifak kurdu. Bu kişiler, toplam 73 oydan 15'ini alarak üçüncü sıraya yerleştiler ancak son tura çıkamadılar.
Rusya'nın eski rejim kalıntılarına açık desteği
Rusya, daha sonra Başkanlık Konseyi üyeliğine aday olan Ebu Şeride önderliğindeki "Seyfulislam Kaddafi Hareketi" olarak adlandırılan oluşumun temsilcilerini resmen kabul eden tek ülke oldu.
Russia Today internet sitesinin 15 Ocak'ta yayımlanan haberine göre, Rusya Dışişleri Bakanlığı, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Orta Doğu ve Afrika ülkeleri Özel Temsilcisi Mihail Bogdanov'un Hareket'in temsilcileri olan Miftah el-Verfelli ve Ömer Ebu Şeride'yi kabul ettiği yönünde bir açıklama yaptı.
Bundan günler önce Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Vershinin de Muammer Kaddafi destekçilerinin de Libya ulusal diyaloğuna katılması gerektiğini söylemişti.
Muammer Kaddafi, Moskova'nın Kuzey Afrika'da güvenilir bir ortağıydı ve Kaddafi'nin gidişiyle Rusya büyük silah anlaşmalarını kaybetti. Ancak oğlu Seyfulislam, Rusya'nın yardımıyla iktidara gelirse bu ilişkileri önceki durumuna döndürebilir.
Dibeybe, Seyfulislam'ın dönüşüne zemin hazırlayacak mı?
Libya'da Aralık 2021'de yapılması planlanan seçimlere kadar Başbakan seçilen Abdulhamid Dibeybe, 2018'de Fransız internet sitesi John Afrique'ye yaptığı açıklamada, Seyfulislam'ın adaylığına karşı çıkmadığını ifade etmişti.
Dibeybe'nin son açıklamaları da tüm Libyalılar arasındaki uzlaşmaya verdiği desteği doğruluyor. Bu, Kaddafi destekçilerinin, darbeci General Halife Hafter'in askeri maceralarına yeniden katılmak yerine geçiş aşamasında daha büyük bir siyasi rol oynamasına izin veriyor.
Başbakan Dibeybe'nin liderliğini yaptığı "Geleceğin Libyası Hareketi"ni, Seyfülislam'ın 2006'da başlattığı, Dibeybe'nin de temel unsurlarından biri olduğu "Yarın Libya" projesinin bir devamı şeklinde görenler de var.
Dibeybe'nin, İç Yatırımlar Şirketi Genel Müdürlüğü, kalkınma alanında 15 uluslararası şirketi çatısı altında toplayan Holding Yönetim Kurulu Başkanlığı ve Libya Kalkınma ve Yatırım Şirketi Yönetim Kurulu Başkanlığı dahil çeşitli görevlerde bulunması nedeniyle Seyfulislam'ın yakın çevresinden olduğu kabul edilirdi.
Ancak Dibeybe 17 Şubat 2011'de patlak veren devrimin yanında yer aldı ve aynı zamanda Libya hükümet güçlerinin Hafter'in milislerine karşı finanse edilmesine katkıda bulundu. Bu da Tobruk Temsilciler Meclisinin (TM) Haziran 2017'de Dibeybe'yi terörizmle suçlanan unsurlar ve birimler listesine dahil etmesine yol açtı.
Kaddafi rejiminden erkenden ayrılan Dibeybe, pragmatik ve uzlaşmacı bir kişilik olarak tanınıyor. Başkanlık Konseyi Başkanlığını Muhammed Menfi'nin kazandığı seçimlerin son ve belirleyici turunda eski rejime bağlı olanların desteğini almış olması da uzak bir ihtimal değil.
İdam cezası ve başkanlık hayali
Ancak yasal engeller Kaddafi'nin oğlu Seyfulislam'ın 24 Aralık'ta başkanlığa aday olmasını engelliyor.
Seyfulislam, Trablus'taki bir mahkeme tarafından idam cezasına çarptırıldı ancak destekçileri ulusal uzlaşının bir parçası olarak kapsamlı bir aftan yararlanabileceğini umuyor.
Hakkındaki hükümler bununla da sınırlı değil. Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), insanlık suçu işlediği gerekçesiyle teslim edilmesini talep ediyor.
Zintan'daki silahlı gruplardan "Ebu Bekir es-Sıddık" Tugayı'nın 2011'den bu yana tutuklu bulunan Seyfulislam Kaddafi'yi Haziran 2017'de serbest bıraktığını açıklamasına rağmen Seyfulislam'ın 2019'un sonunda hala Zintan kentinde olduğu doğrulanmıştı.
O tarihten bu yana, Seyfulislam kamuoyunda görülmediğinden, Hafter'e yakınlığıyla bilinen El-Unvan gazetesi, serbest bırakılmasından günler önce hapishanede veremden öldüğünü iddia etti.
Bu haber, Libya hükümetinin iki Rus araştırmacıyı Seyfulislam'la birçok kez görüştükleri için casuslukla suçlayarak hapse atmasıyla çürütülmüş oldu. Bu en azından Seyfulislam'ın Mayıs 2019'a kadar hala hayatta olduğunu doğruluyor, aksi takdirde Moskova 2021'in başlarında temsilci kabul etme riskini almazdı.
Biden, Seyfulislam'ın yaralarını derinleştiriyor
Libya devriminden 10 yıl geçti ancak ABD'nin yeni yönetimi de Seyfulislam ve destekçilerine fayda sağlamadı. Başkan Joe Biden, ABD Kongresini 11 Şubat'ta, Muammer Kaddafi'nin oğulları ve akrabaları ile onlarla ilişkili kişiliklere yönelik yaptırımları bir yıl daha uzatma kararı hakkında bilgilendirdi.
ABD'nin Seyfulislam ve destekçilerine yönelik yaptırımları arasında "fonların ve diğer varlıkların kötüye kullanılmasını önleyecek tedbirler" yer alıyor. Bu da milyarlarca dolar olarak tahmin edilen ailesi ve ailesinden kalan mali gücün tecrit edilmesi anlamına geliyor.
ABD'nin bu tutumu, Rusya'nın desteğine rağmen Seyfulislam ve kardeşlerinin iktidara giden yolunu kapatıyor.
Yerel basında çıkan haberlere göre, Sirte ve Beni Velid'deki Kaddafi destekçileri, sürgünde veya cezaevlerinde bulunan Kaddafi aile üyelerinin barınması için iki ev inşa etmek amacıyla bağış topluyor.
Kaddafi'nin karısı Safiye Ferkaş Mısır'da, çocukları Muhammed ile Ayşe Umman'da yaşıyor. Oğlu Hanibal Lübnan'da tutuklu iken, Saadi Kaddafi Trablus'ta hapiste.
BM Güvenlik Konseyinin yaptırım komitesi Aralık 2020'de, Safiye, Muhammed ve Ayşe Kaddafi'ye yönelik seyahat yasağını geçici olarak kaldırma kararı alırken, Libya Adalet Bakanlığı da bu kararı memnuniyetle karşıladığını duyurmuştu.
Seyfulislam hala bazı avantajlara sahip. Bunların en önemlisi ise Sirte, Beni Velid ile Brak eş-Şati arasındaki bir eksende birçok kabilenin sadakatine sahip olması.
Bu bölgelerde Kaddafi rejimine en sadık olanlar ise Kazazife, Verfelli, Mukaraha ve Verşafane kabileleri ile Cebel Garbi'nin Siyan ve Arban kabileleri.
Kaddafi'yi son raddeye kadar savunan güvenlik gruplarından çoğunun komuta kademesi ve milisleri Mısır'ın desteği ile Hafter'in saflarına katıldı. Bunlar arasında sivillere ve özellikle 17 Şubat devrimcilerine karşı en çirkin suçları işleyen Terhune 9'uncu Tugayı da bulunuyor.
Libya 17 Şubat devrimcileri Seyfulislam Kaddafi'nin yönetime gelmesi durumunda kendilerinden intikam almaya girişeceği endişesini taşıyor. Bu sebeple Seyfulislam'ın yönetime gelmesine izin verme olasılıkları oldukça düşük görünüyor.