Antep Savunması'nda Antepliler kendilerini önce İngilizlere, İngilizlerin çekilip şehri Fransızlara devrinden sonra da Fransızlara karşı kıyasıya savunmuşlardı. Bir de savaş alanında görünmeyen Amerika vardı tabi ki…  Amerikalılar savaştan yıllar önce burada okullar, hastaneler, bunlar yetmezmiş gibi bir de konsolosluk açmışlardı.  İşte o kurumlara ev sahipliği yapan tepelerden biri, Amerikalıların misyonerlik faaliyetlerini yürütmek için 1876 senesinin o küçük Antep'inde faaliyete geçirdikleri kocaman binaların dikildiği, orada kurulan kolejden adını alan ve günümüzde bir mahallenin adını taşıyan Kolejtepe idi…  Kolejtepe'de, 1876 yılında faaliyete giren ve tamamı Amerikalılar tarafından, Amerikan misyonerliği ile buradaki Ermenilerin örgütlenmesi için yapılmış büyük bir kompleks kurulmuştu. O kompleksten günümüze ulaşabilen tek yapı ise Şahinbey Belediyesi'nin yanında bulunan İslam Bilim Tarihi Müzesi'dir.  Bu komplekste yer alan tüm yapıları ve yürütülen faaliyetleri Araştırmacı Asım Mıhcıoğlu'ndan dinledik: “Kolejin toplam arazisi 110 dönüm. İslam Bilim Tarihi Müzesi'nin olduğu bina, Kız Okulu yani ‘Girl Seminary' denilen okul. 1876 yılında faaliyete giren ve tamamı Amerikalılar tarafından, Amerikan misyonerliği ile buradaki Ermenilerin örgütlenmesi için yapılmış büyük bir kompleks burası. 1850'lerde planlandığını hesaplarsanız, 110 dönüm yerde bu kadar büyük binaların yapılmasının çok daha büyük olduğunu görüyorsunuz.  TOPLAM 5 BİNA OLDUĞU BİLİNİR AMA ASLINDA 6 BİNADIR, ALTINCI BİNA  AMERİKAN KONSOLOSLUĞUDUR Herkes burayı Tıp Fakültesi olarak bilir; çünkü Türkiye'deki ilk Tıp Fakültelerinden birisidir burası. Toplam 5 bina olduğu bilinir ama aslında 6 binadır. Altıncı bina enteresandır, Amerikan Konsolosluğudur. İslam Bilim Tarihi Müzesi'nin çapraz karşısında Amerikan Konsolosluğu ve Amerikan Konsolosunun evi vardı. 1876 yılında Antep'in bir ilçe olduğunu düşünün, nüfusu 40 bin civarında bir yer. 110 dönüm arazide Amerikan Konsolosluğu, Tıp Fakültesi, Fizik Mühendisliği, şimdiki adıyla Sağlık Meslek Lisesi ya da Hemşirelik Okulu, Teoloji, Astroloji, Felsefe; Arapçanın, Farsçanın, Hintçenin, İngilizcenin filan okutulduğu dil okullarının olduğu büyük bir kompleks görünce adam biraz hayret ediyor.  BURANIN ADI HİÇBİR ZAMAN ‘GAZİANTEP KOLEJİ' DİYE ANILMAMIŞTIR AMERİKALILAR TARAFINDAN, ‘CENTRAL TURKEY COLLEGE' YANİ ‘MERKEZİ TÜRKİYE KOLEJİ'DİR Buranın adı hiçbir zaman ‘Gaziantep Koleji' diye anılmamıştır Amerikalılar tarafından. ‘Central Turkey College' yani ‘Merkezi Türkiye Koleji'dir adı. Amerikalılar ilk misyoner okullarını İzmir'de, ondan sonra İstanbul'da Robert Kolejini-şimdiki Boğaziçi Üniversitesini, Robert Kolejinin bitmesine yakın da bunu faaliyete geçirmişlerdir. Dikkat ederseniz Robert Koleji ile bu binaların bir benzerlikleri var. Coğrafi mimariden çok genel Amerikan mimarisi var burada bizim Anadolu mimarisi yoktur yani.  ANTEP HARBİ'NİN ÇIKMASININ NEDENLERİNİ ANLATIRKEN BU KOLEJ EN ÇOK ANLATTIĞIMIZ KONUDUR Merkezi Türkiye Kolejinin Antep ve bölge tarihinde çok büyük önemi vardır. Antep Harbi'nin çıkmasının nedenlerini anlatırken bu kolej en çok anlattığımız konudur. Antep Harbi'nin sebeplerinin en önemli aktörü, devleti Amerikalılardır. İngilizler başlatmış, Amerikalılar yetişememişler. Çok para harcamışlar. Mesela şimdiki adıyla Kurtuluş Camisi yani eski hapishane-Meryem Ana Kilisesi aynı bina. Esas ‘katedral' kendilerinin deyimiyle. Onları da Amerikalılar yaptırmıştır. Bundan az öncedir dönemi de, hemen hemen aynı dönemde yapılmışlar. İleride Yetim Okulu vardır, onu da Amerikalılar yaptırmıştır. Saçaklı'nın üst tarafında ‘Mardintepe' vardır. Oranın adı Mardintepe değil, ‘Martitepe' dir. ‘Marti' diye bir kadının müdürlüğüne tahsis edilmiş, Ermeni yetim çocuklarının barındırıldığı, onlara meslek öğretilen bir okuldur. Ve en önemlisi Amerikan Hastanesi'dir.  Bir memlekette bir adamı isyan ettirmek, yönetimi ayağa kaldırmak istiyorsan; adamı eğitirsen, ona para kazandırırsan, onun sağlığına sıhhatine de fayda gösterirsen, kendine paye verirsen bir de sosyalleştirirsen adam sana kesinlikle aidiyet duyar, tabi olur sana. Amerikalılar, Antep'teki Ermenilere bunu yapmışlardır.  ERMENİCE BİLMEYEN ADAMA ERMENİCE ÖĞRETMİŞLERDİR 17 tane okul var; bunların içinde gece okulları, haftasonu okulları ve birçoğu da okuma-yazma bilmeyen, Ermenice bilmeyen adama Ermenice öğretmişlerdir. Antep'e İngilizler daha önce gelmişlerdir. 1820 yılında gelip bir kilise açmışlardır Eyüboğlu Camisi'nin hemen 50 metre altında. Amerikalılar geldiğinde Antep'te Ermenice konuşmuyorlardı Ermeniler, Türkçe konuşuyorlardı. Bugün de hâlâ Türkçe konuşan birçok Ermeni var yani üstünden 100 sene geçti. En son 1921'in Kasım ayında gittiler. Ermeniler hâlâ Türkçe konuşuyorlarsa köklü bir geçmişi, Türklerle bir ilişkisi vardır. Ermenileri kandırdılar. Amaçları onları isyan ettirip Osmanlı'yı parçalamaktı. Bugün de çok farklı değil yani 150 senedir aynı proje devam ediyor üç aşağı beş yukarı.  Amerikan Hastanesi'nde adamın sağlığına sıhhatine bakılıyor. Orası da özel yani paralı bir hastane sonuç olarak. Hastanede o zamanlar büyük ameliyatlar yapılıyor. Şimdiki gibi düşünmeyin, 150 sene önce yapılan ameliyatların ne kadar kıymetli olduğunu düşünün. Adamın diş iltihabından öldüğü zamanlarda yani dişi iltihap olup, iltihap kurutulamadığı için çenesi çürüyüp ölen birçok adam var. Basit bir bağırsak iltihabından, ‘Bağırsak düğümlendi.' deyip adamı götürüp gömüyorlar.  BU KADAR BÜYÜK BİR KOMPLEKSİ NİYE HALEP'TE, ADANA'DA YAPMAMIŞLAR; BİZDEN DAHA BÜYÜK, DAHA ESKİ OLAN BİZİM ESKİ MERKEZİMİZ, ESKİ SANCAK BEYLİĞİMİZ OLAN MARAŞ'TA YAPMAMIŞLAR DA MERKEZİ TÜRKİYE KOLEJİ'Nİ BURADA KURMUŞLAR? Amerika'dan gelmiş doktorlar; Doktor Shepard, Dr. Mr. Isley gibi misyonerlik okulunda okumuş doktorlar bunlar. Hem doktor, hem de misyonerlik eğitimi almışlar; halka nasıl davranacağını, onun gönlünü nasıl kazanacağını, onu nasıl kendi tarafına çekeceğini bilen insanlar. Ki bu kadar büyük bir kompleksi niye Halep'te, Adana'da yapmamışlar; bizden daha büyük, daha eski olan bizim eski merkezimiz, eski sancak beyliğimiz olan Maraş'ta yapmamışlar da Merkezi Türkiye Koleji'ni burada kurmuşlar. Maraş'ta da var Amerikalıların benzer şeyi ama Merkezi Türkiye Kolejini burada kurmuşlar. İslam Bilim Tarihi Müzesi olan bina, 6 tane binanın en küçük olanı. Diğer binaların birisinin yerinde şu an Şahinbey Belediyesi var; esas büyük Tıp Fakültesi, önünde burç olan. Belediyenin az ilerisinde büyük bir nizamiye kapısı gibi giriş kapısı var.  Burası güya insani değerlerle yapılmış. Anteplilere hizmet eden, okutan, eğiten, hastanede tedavi yapılan bir yer ama ne hikmetse 300 tane mezunu var; içinde 3 tane Müslüman-Türk var. Artanın hepsi gayrimüslim. Bunlar aynı zamanda Antep'in dışındaki gayrimüslimler. Hepsi sadece Antep'in yerlisi Ermeniler değil. Maraş'tan, Harput'tan, Siirt'ten, Bitlis'ten gelmiş Ermeniler.  BİR ERMENİ BURAYA ÇOCUĞUNU YAZDIRIRSA O ÇOCUK KESİNLİKLE BURADAN TÜRK DÜŞMANI OLARAK ÇIKAR Burada yatılı bir okul da var. Hastanenin içinde de öğrencilerin konaklaması için yatakhaneler var. Yani bir Ermeni buraya çocuğunu yazdırırsa o çocuk kesinlikle buradan Türk düşmanı, okumuş yazmış bir adam olarak çıkar. Onların da derdi oydu ve onu yaptılar zaten. Ermeniler de bu konuda gaza geldiler. Ermenilerin o sivri Taşnak ve Hınçak Partilerinin aktif olduğu dönemlerde faaliyetteydi bura.  FRANSIZLAR ANTEP'İ İŞGAL ETTİKLERİNDE DİREK BURAYA YERLEŞİYORLAR ‘KARARGÂH' OLARAK Bizim beynimizde travma bırakan, hâlâ hatıralarımızdan silemediğimiz Fransız-Antep Harbi, ‘Türk-Fransız Harbi' demedim; çünkü Fransızlar en çok Anteplilerle uğraşmışlardır. Enteresandır, Fransızlar Antep'i işgal ettiklerinde direk buraya yerleşiyorlar ‘karargâh' olarak. Duvarlar yükseltiliyor, siper kale haline getiriliyor, 8 tane tank burada konuşlandırılıyor. Silah depoları, askeri eğitim depoları, Senegalliler, askerler filan bir bakıyoruz ki bizim ‘dostumuz' dediğimiz Amerikan Koleji birden bire Fransız karargâhı olmuş. Buradan bir hat var şimdiki belediyenin olduğu yerin kapısından, Fransistan Kilisesi yani şimdiki Atatürk Müzesi-eski adıyla Halkevi'ne kadar. 600 tane Ermeni, gece gündüz çalışarak 2 günde 1 duvar ve siper örüyorlar. Çukur yerlerde duvar, yüksek yerlerde siper; hat oluşturuyorlar yani burada. Türklerle baş edemedikleri için ayıran bir siper yapıyorlar, o siper de işe yaramıyor.  Antep Harbi'nde iki yerde çok büyük çatışma var. Kolejtepe, o manada Antep Savaşı'nın geçtiği yerler bakımından önemli. En önemli savaş bizim ‘Arıburnu' diye tabir ettiğimiz (Aslında Arıburnu Çanakkale'dedir.) Çınarlı Camisi ile şimdiki Halkevi'nin arasında yani Yeşil Su'nun olduğu yerde; ikincisi de Kolejtepe'nin batı tarafında yaşanmıştır.  YÜZLERCE ŞEHİDİMİZ VAR BİZİM KOLEJTEPE'DE Türklerin tabi ki Fransız karargahına saldırıp orayı taciz etmesi lazım. Bu bina hariç bu biraz geride olduğu için ama dış cepheye yakın binaların hepsi hemen hemen yarı yıkılmış haldedir. Düşünsenize bizim bir tane 7,5'luk topumuz var onun dışında başka bir şeyimiz yoktur. Ama biz her gece burayı bir şekilde bombalamışız. Fransızların en çok rahatsız oldukları ve kendi kendilerine yediremedikleri, ‘bu cesareti nerden buluyorlar' diye düşündükleri bir durum. Yüzlerce şehidimiz var bizim Kolejtepe'de. Azcık arkamızda Yetim Okulu var, Mitat Enç de hatıralarında anlatıyor: Bir gece belediyenin yangın söndürmekte kullandığı pompalara gaz yağı doldurduk, oraya geldik çatısına sıktık. Ateşe verip okulu yaktık diyor. Mitat Enç daha çocuk o zaman kulaktan duyma anlatıyor. Bunun Fransızların kendi kitabında da yanarken ve yandıktan sonraki hali var.  HALEP'TE HÂLÂ DEVAM EDİYOR BU KOLEJ ‘AMERİKAN KOLEJİ' OLARAK 1921'den sonra Ermenilerin tamamı çekildi. Çekildiklerinde burada öğrenci kalmadı, öğretmen kalmadı; çünkü buranın öğrencisi de öğretmeni de çalışanı da Ermeniydi. Buradaki öğretmen ve öğrenci kadrosunun tamamını aldılar Halep'e götürdüler. Halep'te hâlâ devam ediyor bu kolej ‘Amerikan Koleji' olarak. Bir ara adını ‘Sürgündeki Antep Koleji' dediler, sonra vazgeçtiler. Halep Amerikan Koleji'nin kuruluşu burasıdır aslında buradan hareket etmiştir. Bunlar gittiğinde bu bina biraz ayaktaydı. Amerikan Konsolosluğu biraz ayaktaydı onun dışındaki Tıp Fakültesi denilen ana binanın yarısı yıkıktı. Diğerleri de yarım yarımdı. Sonra da bu binaların tamamı özellikle Hamdi Kutlar zamanında 1928'den başlayarak yıkıldı, istimlak etti, belediyeye geçti. Ben çok iyi biliyorum bu arsaların tamamını belediye ihale ile sattı evlere. Yani belediyenin malı oldu, devlet Amerikan Kolejini belediyeye vakfetti. İçinde bulunduğumuz bina da ta o zaman kalan bir tapu kaydıyla hala belediyenin. Göğüşlerin malı aslında okul olarak kullanılması şartıyla verilmiş.  KOLEJ ANTEP TARİHİNDE KARA BİR LEKEDİR Kolej Antep tarihinde kara bir lekedir. Burası bizim malımızdır, bizim mülkümüzdür. Geçmişi unutmayalım, ondan ibret alalım, ders alalım. Ama Kolejtepe Amerikalıların yüzlerce kötü karnelerinden birisidir. İçinde bulunduğumuz binayı çok güzel organize etmişler, mimarisine de sadık kalmışlar. Keşke öbür binalar da dursaydı da başka hizmetlerde kullanabilirdik ama yarısında çoğu çöküktü binaların. Fransızların burada çok fotoğrafları var. Görünce adamın tüyleri diken diken oluyor. Amerikan Kolejinin bahçesinde tanklar, toplar, Fransız askerleri, Senegalliler talim yapıyor öbürü top oynuyor, keskin nişancılar nişan alıyor. Burası böyle bir yerdi yani Antep Harbi'nin kanseriydi burası. Yani onun için iyi anıları yoktur Anteplilerin bu tepe hakkında.”  Haber: Başak AKAY Fotoğraflar: Asım MIHCIOĞLU  

HABERİ SİTEDEN OKU...