İstanbul
Oluşumu milyonlarca yılı bulan, geçmiş jeolojik zamanlardaki iklim ve bitki türleriyle ilgili bilgiler edinilebilen fosil ağaçlar, Türkiye'de 18-23 milyon yıl öncesi yaygın olmak üzere 160 milyon yıldan günümüze orman tarihi hakkında bilgiler veriyor.
Tespit edilen fosil ormanlar bu alanda çalışan bilim insanları ve Orman Genel Müdürlüğünce korunmaya çalışılırken, taşlaşmış ağaç kalıntılarını toplayan bir kesim de sosyal medya üzerinden satış yapıyor.
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Orman Botaniği Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ünal Akkemik, son zamanlarda sosyal medya platformları üzerinden çok sayıda bitki ve hayvan fosil örneğinin yoğun olarak toplandığı, hatta ağaç opali olarak satıldığına ilişkin paylaşımlar yapıldığını söyledi.
Bu tür fosil ağaçların doğa tarihi açısından çok önemli olduğunu vurgulayan Akkemik, "Sosyal medya platformlarında kaç lira edeceği, ne kadar para kazanılabileceği gibi sorularla karşılaşıyoruz, ticari boyuta giden bir durum var." dedi.
Bilim insanlarının fosil ormanlarda çalışma yapabilmek için izin alması gerektiğini dile getiren Akkemik, şöyle devam etti:
"Ben yeni bir projem için izin aldım. Türkiye'deki fosil orman alanlarından bir örnek taş alabilmek için Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünden izin almamız gerekiyor. Biz bilimsel araştırma yapmak için bile izin alıyoruz ama vatandaş topluyor. Bu iş kontrolsüz bir şekilde gidiyor. Çok iyi niyetli olup bunları korumak için yapanlar var, topluyor koleksiyon yapıyor. Doğanın bu güzelliğini ortaya çıkarmaya çalışan iyi niyetli insanlar da var. Ama sosyal medya platformlarında bunların kaç lira edeceği, ne kadar para kazanabileceği gibi ticari boyuta giden bir durum var. Satalım para kazanalım diyenler var. Bunların toplanıp satılmasının bir kontrolü yok."
"Fosil ormanlar yeteri kadar korunamıyor"
Akkemik, bu alanların yeteri kadar korunamadığını dile getirerek, "Fosil ormanların korunmasıyla ilgili dünyada jeoparklar oluşturuluyor. Ama Türkiye'de bunların yasal karşılığı yok. Bir sürü jeopark ilan edilen yer var. Çamlıdere jeopark ilan edilmiş tabela konulmuş, ama korunmuyor. Bolu Seben'deki Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde fosil araştırma ormanı ilan edildi. Oranın bir sorumlusu da var. Orada bile, gidenler kırıntıları toplayıp götürdü." ifadelerini kullandı.
Doğa tarihi konusunda insanların bilinçlenmesinin önemli olduğunu vurgulayan Akkemik, "Tek endişem bunun ticarete dönmesi. Ticarete dönüştüğünde Türkiye'de maden yasaları çok müsait. Taş, kum ve maden ocağı olarak işleteceğim deyip izin almak çok kolay. Bu şekilde fosil ağaçların bulunduğu alanlarda çok kolay tahribat yaşanabilir." diye konuştu.
"Fosil ağaçları alma ve satmada yasal engel yok"
Türkiye Ormancılar Derneği İkinci Başkanı Hüsrev Özkara, her çeşit hayvan ve bitki fosilinin tabiat varlığı olduğunu, bunların farklı jeolojik dönemler hakkında bilgi verdiğini dile getirdi.
Bu fosillerin bulunduğu jeositlerin bir kısmına koruma statüsü getirildiğini, ancak bunun yeterli olmadığını belirten Özkara, fosil ağaç konusunun 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 23. maddesinde ele alındığını ancak bunun da kağıt üzerinde kaldığını söyledi.
Özkara, yasaya göre bu fosillerin alım ve satımında sakınca görülmediğini, rüçhan hakkı olan devletin önemli olduğunda bedelini ödeyerek bunları satın alabildiğini belirterek, "Vatandaşların fosil ağaçların alması ve satmasında yasal olarak bir engel yok. Bu bir keyfiliği getiriyor. Herkes gittiği jeosit alanlarından kafasına göre alıp götürüyor. Önce hatıra diye alınıyor ama zamanla bu tür şeyler değerlendikçe ticareti de başlıyor." ifadelerini kullandı.
Bu tür fosillerin yurt dışına çıkışının yasak olduğunu belirten Özkara, şöyle konuştu:
"İlgili yönetmelikte de fosil ağaçlar konusunda herhangi bir düzenleme yok. Fosil ağaçlara yönelik yeteri kadar sahip çıkma yok. Bu alanlar sahipsiz. Jeositlerin hem statü hem de yasal olarak korunması gerekir. Bir kaç tane öne çıkan jeosit alanı korunmaya alınmış. Geçmişten geleceğe emanet olan bu sahaların korunması için yasal ve idari düzenlemelere ihtiyaç var. Ağaç fosili konusunun Orman Genel Müdürlüğünün çalışma alanında yer alması gerekir."